Koningsdag = tompoes eten!
Maar heb je je weleens afgevraagd waarom een tompoes eigenlijk een tompoes heet?
Dat het Nederlandse tompoes zijn roots heeft in het Franse woord tompouce staat buiten kijf. Het wordt in Nederland zelfs vaak ook als tompouce geschreven. Over de herkomst van die Franse naam doen echter verschillende verhalen de ronde.
🍰 Als eerste is er het verhaal dat het Franse tompouce is afgeleid van Tom Pouce, de letterlijke vertaling van de Engelse Tom Thumb. Dit was een klein mannetje, niet groter dan de duim van zijn vader, dat voorkwam in Engelse kinderverhalen uit de 17de eeuw. In het Nederlands werd het woord tompouce in de loop van de tijd een benaming voor klein uitgevallen dingen, onder meer het ons welbekende kleine gebakje van bladerdeeg en roomcrème…
🍰 Een ander verhaal is dat van de Engelse dwerg Charles Stratton (63,5 cm), die in de 19de eeuw optrad onder de artiestennaam General Tom Thumb. Met zijn circus ging hij op toernee door Europa en werd daar bekend onder de naam Tom Pouce. Een Amsterdamse bakker zou vervolgens op het idee zijn gekomen om het kleine gebakje te vernoemen naar deze Tom Pouce. Leuk weetje: een paar jaar later was er een Friese dwerg die ging optreden onder de naam Admiraal Tom Pouce, waarschijnlijk geïnspireerd op General Tom Thumb.
🍰 De Dikke Van Dale legt de link met Klein Duimpje en verklaart dat het kruimelende bladerdeeg van de tompouce doet denken aan het sprookje van dit duimgrote mannetje, dat kruimels strooit om de weg naar huis te kunnen vinden. Misschien niet helemaal aannemelijk, want Klein Duimpje is niet Tom Pouce in het Frans, maar Petit Poucet.
🍰 Dan bestaat er nog een redenering die een verband legt tussen het woord tompouce en Napoleon Bonaparte. In Franse woordenboeken heeft tompouce de betekenis van ‘dwerg, klein mensje, klein mannetje, onderdeurtje’. Zo zou er een verband bestaan tussen de lengte van de kleine Franse heerser en de spotnaam die hem dat opleverde: Napoléon le nain (de dwerg Napoleon). Overigens bestaat dit verhaal alleen buiten Frankrijk: in Noorwegen staat de tompoes bekend als napoleonskake, in Zweden als napoleonsbakelse, in Denemarken als napoleonskage en in Amerikaans-Engels als a napoleon of simpelweg a nap.
Kortom, dat er een link bestaat tussen de tompoes en een klein mannetje is duidelijk. Leuk om bij stil te staan als je weer zo’n apparaat naar binnen probeert te werken. Maak overigens niet de fout om in een Franse bakkerij naar een tompouce te vragen. De Fransen kennen het gebakje als millefeuille.
Bronnen:
– Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren, Tompoes en Napoleon, de herkomst van een gebaksnaam, A.A. de Boer, Tijdschrift Onze Taal, jaargang 70, 2001.
– Onze Taal, Waar komt tompouce (de benaming voor het gebakje) vandaan?
